مرکز پژوهشی ازدیاد برداشت نفت

مقدمه

ایران با قریب ۱۶۰ میلیارد بشکه ذخیره اثبات شده نفت خام دارنده ۱۰% کل ذخایر نفت دنیا و یکی از مهمترین کشورهای نفت‌خیز به شمار می‌آید. استفاده از این ثروت عظیم، که می‌تواند موتور محرکی برای نوسازی زیرساختهای اقتصادی کشور باشد، به شدت وابسته به توان برداشت از این مخازن نفتی می باشد. در حال حاضر ضریب برداشت از مخازن نفتی کشور بین ۲۰% تا ۲۵% می باشد. با توجه به حجم ذخایر نفت خام کشور، افزایش حتی یک درصدی ضریب برداشت از مخازن کشور منجر به تولید ثروت فراوانی خواهد شد؛ لکن، با توجه به اینکه عمده مخازن نفت خام کشوردر طول سال‌ها شاهد افت فشار قابل توجهی شده‌اند و نیروی طبیعی موجود در این مخازن برای تولید کافی نمی باشد، استفاده از روشهای ازدیاد برداشت برای مخازن کشور ضرورتی اجتناب ناپذیر می باشد. اما، نظر به ساختار کربناته مخازن نفتی کشور، عملا به کارگیری روش‌های ازدیاد برداشت در ایران با مشکلات متعددی مواجه می باشد.

پیچیدگی ساختار مخازن ایران و عدم سرمایه گذاری مناسب در توسعه میادین نفتی کشور دو عامل مهم در کاهش تولید نفت ایران به خصوص در سال‌های اخیر بوده‌اند. به طوری که هم اکنون تولید نفت از میادین خشکی و فراساحل کشور سالانه به ترتیب با ۸% و ۱۰% کاهش مواجه است. بدین ترتیب ،در صورت عدم توجه کافی به مقوله ازدیاد برداشت نفت، تبعات منفی ناشی از این کاهش تولید تا سال‌ها دامنگیر صنعت نفت و نتیجتا اقتصاد کشور خواهد بود. حساسیت این امر از آنجا بیشتر نمود خواهد کرد که بدانیم از مجموع ۱۴۵ میدان هیدروکربنی کشور، تنها ۷۸ میدان فعال (در حال تولید) می‌باشند. نکته مهم‌تر اینکه از بین آن‌ها، ۲۳ میدان با کشورهای همسایه مشترک می‌باشند.

 

روش­های ازدیاد برداشت نفت

به طور کلی از روش­های مختلفی برای ازدیاد برداشت به منظور افزایش تولید از یک مخزن در تمامی مراحل تولید می­توان استفاده نمود. به طور مختصر می­توان روش­های زیر را نام برد:

• سیلاب زنی آبی
• سیلاب زنی گازی
• سیلاب زنی امتزاجی گاز
• سیلاب زنی قلیایی-پلیمری-سورفکتانت
• سیلاب زنی حرارتی

علاوه بر موارد یاد شده که در مقیاس مخزن کارایی دارند، روش­های مختلف تحریک چاه­های تولیدی و همچنین فرازآوری مصنوعی نیز سهم قابل توجهی در حفط/افزایش تولید دارند.

اهمیت مرکز پژوهشی ازدیاد برداشت نفت

با توجه به حضور شرکت‌های بزرگ نفتی در این کشورها و دانش و تجربه کافی آنها در تولید نفت، در صورت عدم اقدام مناسب برای افزایش تولید از میادین نفتی مشترک، ثروت از دست رفته قابل برگشت نخواهد بود. لذا، ضروری است که از تجربه و دانش دو قطب صنعت نفت و دانشگاه جهت بازگرداندن و بالفعل نمودن این ثروت نهفته در دل زمین حداکثر استفاده شود.

نظر به موقعیت استان کرمانشاه در بین سایر استان‌های کشور و قرار گرفتن میادین نفتی سرزمینی و مشترک در این استان و همچنین مرکزیت این استان از نظر نزدیک بودن آن به سایر مناطق نفتخیز کشور و همچنین وجود دانشگاه رازی با بیش از ۴۰ سال سابقه و در اختیار داشتن افراد متعهد و دانشمند وجود یک مرکز پژوهشی جهت اجرای تحقیقات پیشرفته مربوط به ازدیاد برداشت از میادین نفتی کشور در این دانشگاه از دیرباز لازم و ضروری بوده و می‌باشد.

ناگفته نماند که در صورت راه اندازی این مرکز، ارتباطات سازنده‌ای بین پژوهشگران این دانشگاه و بخش‌های عملیاتی صنعت نفت واقع در شهر کرمانشاه بسیار گسترده و کاربردی خواهد شد که در نهایت به تولید ثروت برای دانشگاه و کل کشور منجر خواهد شد.

اهداف پیش‌بینی شده برای مرکز پژوهشی ازدیاد برداشت نفت

• مرکز ازدیاد برداشت نفت پژوهشکده تحقیقات پیشرفته مهندسی شیمی دانشگاه رازی با هدف تامین نیازهای پژوهشی بخش بالادستی صنعت نفت در غرب کشور و تربیت نیروی انسانی ماهر در این زمینه تاسیس خواهد گردید.
• در نظر است که تحقیقات کاربردی بخش بالا دستی صنعت نفت مربوط به مناطق نفتخیز غرب کشور در این مرکز انجام شده و نتایج حاصله در اختیار شرکت‌های مجری در بخش بالا دستی نفت قرار گیرد.
• درنظر است که از محل انجام طرح­های تحقیقاتی، آزمایشگاهی مجهز ساخته شده که در آن علاوه بر تحقیقات کاربردی به انجام تحقیقات پایه‌ای نیز پرداخته شود. بدیهی است که نتایج حاصل از این تحقیقات در قالب چاپ مقالات در مجلات معتبر بین المللی و ایراد سخنرانی در کنفرانس‌های داخلی و خارجی ارائه خواهند شد.
• با راه اندازی این مرکز، تحقیقات مربوط به ازدیاد برداشت از میادین نفتی غرب کشور واقع در استان‌های کرمانشاه، ایلام، لرستان، همدان و کردستان در این مرکز انجام خواهد شد. با توجه به موقعیت این مرکز در دانشگاه رازی و در شهر کرمانشاه، راه اندازی این مرکز کمک شایانی به کاهش هزینه­ی تحقیقات و بهبود سرعت انجام پروژه­های مربوطه خواهد کرد.

امکانات موجود در مرکز پژوهشی ازدیاد برداشت نفت

جهت پیش‌برد فعالیت‌های پژوهشی (انجام طر‌ح‌ها و انجام پایان نامه‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی) امکانات زیر کاملا خلاقانه در این مرکز ساخته شده‌اند:

• مجموعه آزمایشگاهی (ستاپ) کراکینگ
• مجموعه آزمایشگاهی (ستاپ) تصفیه کاستیک (مربوط به پالایشگاه و پتروشیمی)
• مجموعه آزمایشگاهی (ستاپ) ازدیاد برداشت با احتراق درجا
• مجموعه آزمایشگاهی (ستاپ) تولید بخار فوق داغ
• امکانات شبیه‌سازی فرآیندهای مختلف برداشت نفت و رفتار مخازن هیدروکربوی

اعضای هیات علمی مرکز پژوهشی ازدیاد برداشت نفت

• دکتر غلامرضا مرادی، استاد مهندسی شیمی، دانشگاه رازی
• دکتر سعید اویسی، استادیار مهندسی نفت، دانشگاه رازی
• دکتر میلاد کریمیان، استادیار مهندسی نفت، دانشگاه رازی
• دکتر هانی هاشمی، استادیار مهندسی نفت، دانشگاه رازی